Bùi Hải Sơn

Theo dõi

“Khải huyền” là tên triển lãm cá nhân lần thứ 2 của nghệ sĩ Bùi Hải Sơn tại Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM) ngay trong những ngày đầu năm 2023. Trước đó, năm 2010 triển lãm “Nguồn” tại Trường Đại học Mỹ thuật TPHCM là cuộc trưng bày lần đầu của riêng ông.
Sinh 1957, Bùi Hải Sơn đang trong giai đoạn sáng tạo sung sức nhất, cùng với số ít nghệ sĩ đồng trang lứa, điêu khắc của Bùi Hải Sơn có phong cách cá nhân rất rõ trong lát cắt vài thập kỷ điêu khắc Việt Nam đột ngột thay đổi với các xu hướng nghệ thuật Hiện đại lấn lướt Hiện thực Xã hội chủ nghĩa. Thành công trong ngôn ngữ điêu khắc kim loại, những hoạt động sáng tác, quản lý và giảng dạy mỹ thuật xuyên suốt từ đầu năm 2000 đã tạo cho Bùi Hải Sơn một vị trí quan trọng hàng đầu trong nền điêu khắc đương đại, đặc biệt tại TPHCM nơi ông sống và làm việc.
Kể từ triển lãm cá nhân lần đầu năm 2010, hình tượng hạt lúa và những biến thể đa chất liệu trong ngôn ngữ điêu khắc xu hướng tối giản của Bùi Hải Sơn đã là những chiêm nghiệm siêu hình về khởi sinh /biến dịch, quá khứ /tương lai mang nội hàm và tình yêu văn hóa miền Tây Nam bộ quê hương ông. Hình tượng hạt lúa gắn với Bùi Hải Sơn không chỉ như một tài nguyên phong phú ngôn ngữ tạo hình, nó còn là, như ông từng nói “chứng nhân tinh thần về cuộc di dân của dân tộc Việt về phương Nam. Ngoài ý nghĩa về “nguồn gốc”, nó còn là “đích đến” của một hành trình nhiều gian lao, thử thách.”
Triển lãm “Khải huyền” năm 2023 của Bùi Hải Sơn, về mặt hình thức sẽ là một nỗ lực nghệ thuật giàu tham vọng nâng hình tượng hạt lúa từ một object (đối tượng /vật thể) điêu khắc thành một không gian sắp đặt điêu khắc – một không gian tinh thần kết tinh trọn vẹn trong tổng hòa các khối vật chất hữu hình và khối tích không gian vô hình của 4 phòng trưng bày rộng 450m2 tại Bảo tàng Mỹ thuật TPHCM.
Về ý tưởng nghệ thuật, từ sau hướng kết nối trực tiếp với biểu tượng hạt lúa – “Nguồn” (2010), “Khải huyền” nằm trong trục tư duy phổ quát (universal) địa văn hóa, tôn giáo liên quan rõ hơn với bản sắc (identity) của tác giả.
Bùi Hải Sơn sinh trưởng tại Cù lao Ông Chưởng, tỉnh An Giang, nơi sông Tiền, sông Hậu, sông Ông Chưởng và sông Vàm Nao bao quanh, có cồn Cây Sao từng là những rừng gỗ Sao phục vụ nghề đóng ghe thuyền. Không gian nuôi dưỡng ông là không gian văn hóa vật chất /tinh thần Nam Bộ song song hài hòa với không gian đức tin Kito giáo truyền thống gia đình.
Khải huyền là tỏ lộ những điều huyền bí, triển lãm sắp đặt điêu khắc “Khải huyền" là không gian vật chất hữu hình hóa mặc khải siêu hình của Bùi Hải Sơn về trục thời gian vô tận luân hồi trong mỗi mầm sống. Dù ở thời điểm nào, hóa thạch triệu năm hay vừa sinh ra, mỗi mầm sống, mỗi tế bào đều trọn vẹn trong nó chu trình bất tử thiêng liêng của sự sống. Ở dạng hình khối điêu khắc, mỗi mầm sống, dù ở các biến thể đa dạng khác nhau nhưng chúng đều có một mã nguồn chung, mã này chính là hình thể của hạt lúa - nơi tàng ẩn thông điệp Bùi Hải Sơn đã mặc khải và muốn chia sẻ với công chúng.
Với triển lãm sắp đặt điêu khắc mang tên “Khải huyền” lần này, nghệ thuật của Bùi Hải Sơn tự nhấn mạnh lần nữa đặc điểm hài hòa giữa lý tính và tình cảm. Phần lý tính là nền tảng học vấn vững chãi, phong cách tạo hình tối giản, tập trung vào cảm thụ khách quan về vật chất (ví dụ cảm thụ bề mặt tự nhiên của các khối kim loại, ánh sáng tạo ra từ khối kim loại), vào ý nghĩa, nguồn gốc sử dụng vật liệu (như tái sử dụng gỗ Sao – loại gỗ chuyên đóng ghe thuyền vùng Cù lao Ông Chưởng); là khả năng hàng đầu về cảm thụ và xử lý các chất liệu điêu khắc mới như thép không rỉ, kính, mica (flexiglass). Phần tình cảm chính là niềm tin chân lý tôn giáo ông hấp thụ, cái gốc văn hóa miền Tây Nam Bộ đã sinh dưỡng ông. Bằng lý tính và tình cảm Bùi Hải Sơn đã trình bày khải huyền của riêng ông - khải huyền của một nghệ sĩ điêu khắc, nó hứa hẹn chắc chắn sẽ cung cấp những trải nghiệm thị giác và tinh thần đặc sắc cho công chúng.
Vũ Huy Thông
Nhà nghiên cứu Mỹ thuật